Financiële Informatie

Wanneer is het een goed moment om te beginnen met investeren? Waar investeer je dan in en bij welk bedrijf? Het zijn slechts enkele vragen die belangrijk zijn als je overweegt om te gaan investeren. Hier volgen een paar tips om je alvast op weg te helpen.

Je financiële situatie

Let er goed op dat je pas geld belegt of investeert als je het ook echt kan missen. Zie investeren niet als een soort van gokspel waardoor je bijvoorbeeld eventuele schulden terug zou kunnen betalen. Vaak loopt het dan toch nog anders dan verwacht en kom je zo van de regen in de drup.
Evalueer je financiële situatie dus grondig en betrek er eventueel je partner bij. Je kan ook altijd raad inwinnen bij je bank.

Hoeveel kan ik beleggen?

Als je zeker weet dat je het geld kan missen, is het tijd om te bepalen hoeveel je exact wil gaan beleggen. Een goede tip: investeer maar een klein bedrag als je voor de eerste keer geld zou beleggen. Zo beperk je de eventuele schade en zorg je ervoor dat je meer ervaring krijgt. Beleg nooit meer dan het budget dat je oorspronkelijk in gedachten had.

Waarin kan ik het beste beleggen?

Nog een gouden tip: investeer niet in een grote investering maar verspreid je investeringen. Zo loop je procentueel minder kans om een ‘investeringsblauwtje’ te lopen en heb je meer kans op winst.

Beleggen in aandelen van een bedrijf is ongeveer de bekendste vorm van beleggen. Je belegt dan in een bedrijf en krijgt een deel van de winst, de bedoeling is dus dat jij kan voorspellen welk bedrijf er veel winst zal maken.

Kan ik beleggen zonder geld?

Het is een trend tegenwoordig: een lening afsluiten om te kunnen beleggen op de beurs. Het kan zeer efficiënt zijn en je een hoop winst opleveren, aan de andere kant kan het rampzalig zijn omdat je met nog veel meer schulden opgescheept zit. Laat daarom het beleggen met een lening over aan een echte professional en beperk je voorlopig tot het investeren van je zuurverdiende spaarcenten.

Iedereen kent het begrip ‘de beurs’ vast wel van horen zeggen op het nieuws bijvoorbeeld, maar wat houdt het nu precies in? Geraak jij ook een beetje de kluts kwijt in al die financiële termen en het gegoochel met cijfers? Dan kan het volgende artikel je vast een beetje op weg helpen.

De beurs: een ontmoetingsplaats

De beurs is een ontmoetingsplaats voor mensen die onder andere aandelen willen kopen of verkopen. Een aandeel  kopen houdt in dat je geld investeert in een bedrijf. Wanneer dat bedrijf winst maakt, verdeelt het de winst onder de aandeelhouders.

De prijzen van de effecten worden, zoals altijd het geval is in een markt, bepaald door vraag en aanbod.
Je kan als particulier niet zomaar  een beurs binnenlopen en aandelen kopen, normaal gesproken gebeurt dat via een bank of een beursgenootschap.

Welk bedrijf kies ik uit?

Laat je nooit leiden door roddels of kletspraatjes maar ga altijd zelf op onderzoek uit. Geloof niet zomaar wat anderen je zeggen, de beurswereld is een harde wereld en je zal moeten leren alleen op jezelf en op je intuïtie te vertrouwen. Zorg dat je ook altijd op de hoogte bent van de actualiteit, in de beurswereld is kennis zeker macht.

Tips die iedereen kent, laat je beter achterwege. Ondertussen zijn er al veel te veel mensen geweest die deze tips opgevolgd hebben. Het is het beste om op een of andere manier aan informatie te geraken die anderen nog niet kennen: de zogenaamde inside information.

Waarin moet ik mijn geld investeren?

Je kan op drie manieren geld investeren op de beurs:

• Aankopen van aandelen die laag staan (door onderwaardering bijvoorbeeld):  op den duur is er geen sprake meer van onderwaardering en zal de waarde van de aandelen gaan stijgen en zo maak je dus winst
• Aankopen van groeiaandelen: dit zijn aandelen die laag staan, maar er wordt verwacht dat het bedrijf een flinke winst zal maken.
• De aankoop van indexfondsen: indexfondsen zijn computergestuurde beleggingsfondsen en hebben als voordeel dat ze veel goedkoper zijn omdat er minder tussenkomsten zijn.

Het microkrediet geniet de laatste jaren van meer en meer bekendheid. Maar wat is een microkrediet nu eigenlijk en wie kan er gebruik van maken? Is het alleen voor ontwikkelingslanden of kan een zelfstandige in België er ook gebruik van maken?

Broodnodige hulp voor ontwikkelingslanden

Vaak kent men het microkrediet omdat het in het nieuws is geweest als men het over hulp voor ontwikkelingslanden had. Het krediet geeft daar mensen een kleine lening om een eigen handel op te starten en zo zelfstandig te worden. Het is een perfecte kans om autonoom geld te kunnen verdienen, zonder dat andere organisaties de winst opslorpen en er zo voor zorgen dat mensen nog steeds voor een hongerloon moeten werken.

Het succesverhaal van de microkredieten

In de ontwikkelingslanden hebben de microkredieten veel succes geboekt: doordat ze de kredieten toekennen aan groepen, ontstaat er een sociale druk om de lening terug te betalen. Doen ze dat niet, dan worden voor de complete groep de faciliteiten weer ingetrokken en staan ze weer waar ze ooit begonnen waren. De sociale druk zorgt er dus voor dat de lening sneller terugbetaald wordt.

Nog een reden waarom microkredieten zo succesvol zijn in de ontwikkelingslanden: uit feiten is gebleken dat, als de banken het geld aan de vrouwen daar geven, het geld veel beter geïnvesteerd wordt en de lening sneller terugbetaald wordt. De mannen zijn nog te veel geneigd om het geleende geld uit te geven aan drank of drugs om even uit hun armoede te kunnen ontsnappen.

Ook voor niet-ontwikkelingslanden?

Je kan dus zeker stellen dat het microkrediet succes heeft in de ontwikkelingslanden maar kan je het ook gewoon hier in België aanvragen?

Jazeker, hier in België kan je ook een microkrediet aanvragen. Het is nu vooral bedoeld voor mensen die bij reguliere banken geen lening kunnen krijgen. Denk daarbij aan mensen die niet afgestudeerd zijn of bijvoorbeeld werklozen die graag zelf een zaak willen opstarten om op die manier uit de werkloosheid te kunnen geraken.

Je kan dan een lening krijgen van maximaal 12.500 euro. De interest bedraagt vijf procent en de maximale looptijd is vier jaar.

Moet je een microkrediet terugbetalen?

Een microkrediet moet je terugbetalen want het is een lening. Het blijkt zelfs uit gegevens dat de leners van een microkrediet sneller terugbetalen dan de mensen die een reguliere lening zijn aangegaan bij een bank.

Wanneer de meeste mensen denken aan investeringen met lage risico’s, dan denken zij aan aandelen en obligaties die gewoon in hun aandelenportefeuille blijven zitten. Zulke investeringen leveren volgens hen, zelfs na jaren geduld, geen noemenswaardige winst of verlies op.

Natuurlijk klopt dit niet. Zelfs aandelen en obligaties met weinig risico kennen hun marktfluctuaties en durven stijgen tot een hoogtepunt of dalen tot een dieptepunt. Er zijn weliswaar geen extreme hoogten, maar dit brengt met zich mee dat ook de dieptes beperkt blijven.

Wanneer je je, zelfs minimaal, toelegt op een gedegen investering, kan je rekenen op een flinke winst zonder veel risico.

Wat zijn investeringen met laag risico?

Investeringen met een laag risico zijn investeringen die waarschijnlijk niet plots verlies zullen lijden. Dit is voornamelijk zo omdat het bedrijf dat die investeringen aanbiedt, vrij stabiel is en over het algemeen een zekere prijs aanhoudt op zijn aandelen. Omdat er minder risico is op een plotse prijsdaling, neemt de waarde eerder traag toe… Maar een trage groei blijft een groei natuurlijk.

Hoe wordt het investeringsrisico bepaald?

Vooraleer je het investeringsrisico bepaalt, moet je een grondig onderzoek doen naar de belegging en het bedrijf dat ze aanbiedt. Verschillende online aanbieders van beleggingen tonen de cijfers van het aandeel over meerdere periodes. Kijk naar de langere tijdspannes, zoals één jaar of 5 jaar, en bekijk hoe constant het aandeel gescoord heeft. Als het vrij stabiel lijkt, of -nog beter- een kleine stijging vertoont, dan kan het aandeel beschouwd worden als een met een laag risico.

“Veilige” aandelen

Veilige aandelen worden zo genoemd omdat ze stabiel gebleken zijn over een periode van meerdere jaren. Zulke aandelen worden beschouwd als de grootste kanshebbers op een zekere winst. De waarde van deze aandelen groeit relatief traag, maar ze slagen er meestal in grote fluctuaties en diepe dalen te vermijden. De waarde kan dus wel dalen, maar over het algemeen herstellen de aandelen zich snel en zetten ze daarna hun gestage groei voort.

Investeringen met lage en hoge risico’s combineren

Investeringen met laag risico zijn perfect geschikt om je portefeuille te diversifiëren, omdat zij verliezen kunnen opvangen van investeringen met meer risico. Over een langere termijn helpen aandelen met een laag risico je gestaag een mooie winst op te bouwen. Ondertussen kan je je kans wagen met riskantere investeringen. De investeringen met laag risico zullen voornamelijk fungeren om eventuele verliezen op te vangen. Door zorgvuldige planning en het combineren van verschillende soorten investeringen kan je je hoofd boven water houden. Zelfs op een moment dat de markt nogal turbulent is.

Houd je bij een loonsverhoging netto minder over dan voordien? Je komt immers in een hogere belastingschijf terecht waardoor een groter percentage op je inkomen betaald moet worden. Wat verduidelijking is hier op zijn plaats.

Het is eenvoudig: enkel het deel van je inkomen dat je in een hogere belastingschijf brengt, wordt hoger belast. Dit wil zeggen dat je inkomen van voor de loonsverhoging nog steeds onderhevig is aan hetzelfde tarief. Enkel het verschil van je inkomen met het maximale bedrag voor het lagere tarief, wordt aan dat hogere tarief belast.

Het is wel zo dat hoe hoger je inkomen is, hoe minder je overhoudt van die toename. Maar toch heb je netto (op jaarbasis) altijd wel meer dan voordien. Het kan wel zijn dat je nettoloon per maand lager uitkomt bij een loonsverhoging.

Maandelijkse interpretatie

Belastingen worden ingehouden door middel van het systeem van bedrijfsvoorheffing. Dit gebeurt maandelijks. De voorheffing wordt elk jaar verrekend met de definitief verschuldigde belasting.

Die voorheffing wordt niet volledig hetzelfde bepaald als de uiteindelijke belasting. Hierin zit de verwarring. De bedrijfsvoorheffing wordt bepaald per € 15. Dit zijn de wettelijke schalen. Bij een zeer kleine loonsverhoging kan het op die manier gebeuren dat je bij een hoger brutoloon, een lager nettoloon overhoudt (voor die maand).

Voorbeeld (de bedragen zijn willekeurig om het duidelijk te houden):

Jasper verdient na RSZ-aftrek € 2999. Hij betaalt € 1400 bedrijfsvoorheffing. Netto geeft dat € 1600.
De volgende maand krijgt hij een loonsverhoging van € 1. De voorheffing bedraagt dan €1610. Hij houdt minder over.
Dit verschil, dat enkel voorkomt bij uiterst kleine loonsverhoging, wordt gecompenseerd bij de jaarlijkse eindafrekening. Het is dus niet blijvend.

 Wie op de beurs speelt, kan wel wat tips gebruiken. Houd je aan onderstaande tips en word rijk!

1. Verdeel je geld niet te zeer.

Als je bijvoorbeeld € 150.000 hebt, investeer je dat beter in maximaal 15 aandelen, dan in 30 verschillende beleggingsfondsen. Verscheidenheid is wel belangrijk, maar je betaalt te veel kosten voor zoveel verschillende aandelen.

2. Betaal geen commissie om een aandeel te kopen.

Als je echt wilt investeren in een onderneming, zorg er dan voor dat je zonder bijkomende kosten aandelen koopt.

3. Koop alleen aandelen van ondernemingen die dividenden uitbetalen.

Een dividend is een leuk extraatje als compensatie van de onderneming voor het gebruik van jouw geld.

4. Koop alleen aandelen van bedrijven die elk jaar hun dividenden verhogen.

De onderneming zou je moeten belonen voor je blijvend vertrouwen door hun dividend elk jaar te verhogen. Het verhogen van dividenden bewijst ook dat de onderneming goed bezig is.

5. Periodiek beleggen voor elke aandeelpositie

Als je periodiek belegt, betaal je nooit te veel voor een bepaald aandeel. Je koopt je aandelen verspreid over een bepaalde tijd, telkens voor hetzelfde bedrag. Hierdoor koop je weinig dure aandelen en meer goedkope.

6. Vergeet winst maken. Richt je liever tot het inkomen dat je krijgt uit je aandelenportefeuille.

Je richt je op het bedrag van de dividenden van de ondernemingen waarin je investeert (zeker als het ondernemingen zijn die elk jaar hun dividenden verhogen). Op die manier kan je je inkomen vergroten.  Dalende aandelenprijzen zorgen ervoor dat dividenden die terug geïnvesteerd worden een forse groei van je inkomsten opleveren. De totale waarde van je portefeuille zou kunnen dalen, maar je inkomen stijgt alleen maar.

7. Koop aandelen met de bedoeling een langetermijninvestering te doen.

Verhandel niet bij elke schommeling van een aandeel. De markt zal altijd blijven fluctueren. Aandelensplitsingen kunnen er ook voor zorgen dat je een groter aandeel hebt in een onderneming.

8. Wees je ervan bewust dat een lagere waarde van je aandeel een voordeel kan zijn!

Het inkomen uit je aandelen moet elk kwartaal groeien, ook al neemt het totale bedrag van je portefeuille af. Een onderneming betaalt zijn dividenden niet op basis van de prijs van zijn aandelen. Als een aandeel in waarde daalt, dan zorgt je dividend ervoor dat je in meerdere aandelen investeert.

9. Ontwikkel een spaarplan om je dividenden te helpen investeren in periodieke beleggingen.

Stel dat je maar € 5 per week spaart. Waarom zou je dat beleggen in een spaarrekening als ondernemingen je 4 of 5 % betalen? De volledige € 60 zou dan per kwartaal helpen om je investeringen van dividenden periodiek te maken (zie punt 5). Alles wat je spaart, komt terug als inkomen uit je investering!

Een aandeel is een gedeelte dat bijgedragen wordt tot het kapitaal van een onderneming. Een beurs (dikwijls ‘de beurs’ genoemd) is een plaats waar effecten worden gekocht en verkocht. De beurs is een essentieel onderdeel van een goed georganiseerde kapitaalmarkt. Ze brengt grote hoeveelheden kapitaal samen die noodzakelijk zijn voor het functioneren van grote bedrijven en de groei van een land of een groep landen.

Er zijn twee manieren van handelen op de beurs: contante transacties en voorwaardelijke transacties. Contante transacties worden afgehandeld op korte termijn (dezelfde dag tot hoogstens zeven dagen later). Voorwaardelijke transacties worden uitgevoerd op een vooraf vastgestelde datum. Contante transacties kunnen gedaan worden voor alle aandelen, terwijl voorwaardelijke transacties enkel geldig zijn voor bepaalde, gelijste effecten.

Beurstransacties worden ofwel gedaan als investering ofwel om te speculeren. Investeringstransacties worden gedaan met de bedoeling te verdienen op bepaalde aandelen door ze bij te houden. Speculatietransacties hebben een andere bedoeling, met name het creëren van kortetermijnwinsten door aandelen met winst te verkopen.

De aard van een investeringstransactie verschilt van die van een speculatietransactie. De investeringstransactie houdt in dat verkopers de aandelen daadwerkelijk overleveren en de kopers de volledige prijs betalen. Speculatietransacties daarentegen vergen niet zo’n toewijding. Er hoeft geen volledige prijs betaald te worden, een deposito van een gedeelte van het totaalbedrag volstaat. Daarom is het totale volume van speculatietransacties gewoonlijk veel groter dan dat van de investeringstransacties. Dat is de reden waarom men zegt dat speculatie noodzakelijk is opdat de beurs voldoende kapitaal en continuïteit kan behouden.

Opties worden niet zo vaak gebruikt als beleggingsmiddel. Nochtans kunnen ze gebruikt worden om je aandelenportefeuille te beschermen. Ze kunnen je veel winst opleveren doordat je de aandelen van een bedrijf goedkoop kan controleren. Daarenboven blijft investeren in opties zonder veel risico. Als de handel in een optie fout afloopt, verlies je gewoon wat je geïnvesteerd hebt plus de commissies.

Definitie

Wat is nu een optie? Een optie is een verhandelbaar recht om van de onderliggende waarde (aandelen, obligaties, goud, zilver, valuta’s enz.) een standaardhoeveelheid te kopen of te verkopen tegen een vooraf overeengekomen prijs (= uitoefenprijs) en gedurende de hele looptijd (= overeengekomen periode).

Concreet komt het erop neer dat je kan gokken op de richting die de waarde van het aandeel uitgaat. Je bent evenwel beperkt in tijd: gewoonlijk varieert de looptijd van 1 maand tot 3 jaar afhankelijk van het soort optie dat je kiest. Wat volgt is een uiteenzetting van mogelijke scenario’s.

Scenario’s

Stel dat je een reden hebt om aan te nemen dat je aandeel in onderneming X in waarde zal stijgen. Een reden kan zijn dat goede kwartaalcijfers bekend gemaakt zullen worden. Dan koop je ‘call opties’ voor die aandelen. Met die opties gok je erop dat de aandelen gaan stijgen. Zou je ‘put opties’ kopen, dan gok je erop dat de aandelen gaan dalen.

Je kan best niet te lang wachten met het verhandelen van opties, omdat zij meer waarde verliezen te hoe langer je ze bijhoudt. Voorts dien je rekening te houden met de looptijd van je optie. Hoe groter de looptijd is, hoe hoger de premie (= prijs van de optie). De premies worden bepaald en verhandeld op de beurs, net zoals aandelen.

Opties vervallen op de derde vrijdag van de maand. Als dus bijvoorbeeld de kwartaalcijfers tijdens de laatste week van de maand bekendgemaakt worden, kan je een optie kopen voor de volgende maand. Er zal op die manier genoeg tijd zijn om het aandeel te laten stijgen. Als de optie winstgevend is, noem je dat ‘in-the-money’. Als dat niet het geval is ‘out-the-money’. Bij een breakeven, spreek je van ‘at-the-money’.

Hoeveel geld wil je betalen voor je optie zodat het ‘in-the-money’ is wanneer je het verkoopt? Laten we stellen dat je aandeel X momenteel tegen € 50 verhandeld wordt. Als je denkt dat de bekendmaking van de kwartaalcijfers ervoor gaat zorgen dat het aandeel 10% stijgt, kom je aan € 55. Een uitoefenprijs van X van € 50 zou je ‘in-the-money’ brengen. Eentje van € 55 zou je breakeven zetten. Je koopt dus die van € 50.

Een ander voordeel bij het investeren in opties, is dat je nooit meer kan verliezen dan je geïnvesteerd hebt. Als je geen winst kan maken door de verhandeling van opties, verlies je enkel de premie en eventuele commissies. Maar als de koop of verkoop wel in je voordeel uitdraait, kan je je winsten verveelvoudigen door een kleine verschuiving in de onderliggende waarde (van het aandeel).

Opties kunnen gebruikt worden voor verschillende strategieën, maar bovenal dienen ze om groepen aandelen te controleren terwijl je het risico beperkt. Op die manier kan je veel winst maken!

Wanneer je je auto gaat verzekeren, hangt de verzekeringspremie niet alleen af van maatschappij tot maatschappij, maar houd je ook rekening met je “bonus-malus”. Dit is een systeem dat door de autoverzekeraars gebruikt wordt om je premie te bepalen.

Aan de hand van de duur (het aantal jaren) dat je ongevalvrij hebt gereden, wordt berekend hoeveel je premie bedraagt. Als je een aantal jaren schadevrij gereden hebt, krijg je een korting (=bonus).

Praktisch

Om het bonus/malus-systeem praktisch uit te leggen, is hieronder een fictieve tabel opgenomen. Dit wordt een bonus/malus-ladder genoemd, bestaande uit verschillende treden.

In deze tabel zijn er 20 treden. Als je weet op welke trede je je bevindt, kan je aflezen welke korting je krijgt. Ben je bijvoorbeeld op trede 18, dan krijg je 72% korting (=bonus) op je premie. Blijf je dan een jaar schadevrij of claim je geen schade, dan ga je een trede hoger. Je kan op één jaar nooit twee treden stijgen.

Heb je wel een of meerdere schadegevallen, dan daal je op de ladder. Je daalt echter enkel als je de schade claimt én als de verzekeraar er niet in slaagt de schade te verhalen op een andere partij. Stel dat je je bevindt op trede 14 en je claimt 1 schadegeval tijdens een verzekeringsjaar, dan daal je tot trede 6. Je bonus vermindert dan van 61% tot 27%. Claim je er 2, dan daal je tot trede 2.

Opvallend bij het bonus/malus-systeem is het trage stijgen (maximaal 1 trede per jaar) en het snelle dalen. Als je een schade claimt, kan het lang duren vooraleer je terug op je bonus/malus niveau komt van voor de schade. Je moet dus bij elke schade afwegen of het de moeite waard is deze te claimen. Weegt het ontvangen schadebedrag wel op tegen de daling van je korting?

Nieuwe trede na:

Iedereen weet wel dat je beter geen schulden hebt. Maar tegenwoordig is het nog moeilijk denkbaar om geen schulden te maken. Je wilt bijvoorbeeld die oude hoeve kopen om op te knappen, of een auto waar je al altijd van droomde. Soms krijg je echter zulke grote leningen moeilijk afbetaald. Of je hebt een gokverslaving, of je hobby is zo duur dat je haast schulden moet maken. Kortom: er zijn zoveel manieren om in het rood te gaan als er schuldhebbers zijn. De vraag is dan wanneer de schuld de spuigaten uitloopt en hoe er dan mee om te gaan. Een actieplan is zeker vereist!. Hier volgen de 10 schuldsignalen!

1. Als je uitkijkt naar het einde van de maand, naar het moment waarop je betaald wordt. Je krijgt je rekeningen maar juist betaald en houdt niks over om te sparen.

2. Je mist soms de betaling van een rekening doordat je niet kán betalen. Als je moet kiezen welke rekening je betaalt (d.w.z. als je bijvoorbeeld kiest voor de elektriciteitsrekening ten nadele van de telefoonrekening zodat je ten minste één rekening op tijd betaalt), heb je waarschijnlijk te veel schulden. De bedragen van de rekeningen die je moet betalen,  mogen in geen geval je inkomen overstijgen. Het is al helemaal uit den boze dat je keuzes moet maken over welke noodzakelijkheden je betaalt.

3. Je bestelt een creditcard, maar krijgt er geen. Dit is een duidelijk signaal dat je te zwaar in het rood staat. Als dit gebeurt, vraag dan naar je kredietrapport om te zien wat er scheelt. Mochten er fouten instaan, verbeter die dan.

4. Je haalt geregeld te veel geld van je bankrekening. Ga je voortdurend onder nul, dan moet je je vragen beginnen stellen over je financiële status.

5. Schuldeisers en incassobureaus bellen jou. Dit is wederom een duidelijk teken dat je te veel schulden hebt. In plaats van ze te negeren, kan je beter je financiële situatie uitleggen aan je schuldeisers. Misschien kunnen ze je rentevoet verlagen of de vervaldag verlaten.

6. Jouw kredietkaarten zijn maximaal benut. Je kunt er dus niks meer mee betalen. Dit voorkom je beter, zodat je altijd nog een bedrag overhebt voor noodgevallen. Als je je kredietkaarten opgebruikt voor materiële dingen die je eigenlijk niet kan betalen, heb je te veel schulden.

7. Je hebt meer dan vijf terugkerende schulden. Meer dan drie kredietkaarten tegelijk hebben, kan ook een teken zijn dat je te veel schulden hebt. Hierbij nog twee of meer leningen zoals je hypotheeklening, autolening of een tv op afbetaling, is vragen om problemen.

8. Je gebruikt je kredietkaarten dagelijks. Je gebruikt bijvoorbeeld je kredietkaarten om brood en dergelijke te gaan kopen, omdat je te weinig cash in huis hebt. Dit kan een signaal zijn dat je te diep in de schulden zit. Gebruik kredietkaarten voor speciale uitgaven of als het niet anders kan, maar niet voor dagelijkse boodschappen.

9. Je betaalt slechts het minimum van je schulden terug, zodat schuldeisers je niet gaan lastigvallen. Dit betekent dat je verantwoord met je schulden omgaat. Hoe langer het duurt voor je de volledige schuld afbetaalt, hoe hoger de intrest oploopt.

10. Het laatste signaal is het duidelijkste: je weet niet hoeveel geld je verschuldigd bent. Je hebt dus niet bijgehouden wat het totale bedrag is van je schulden.

Als twee of meer van bovengenoemde schuldsignalen van toepassing zijn op jouw situatie, dan heb je te veel schulden. Het beste wat je dan kan doen, is kijken hoeveel je schuldig bent. Vervolgens stel je een plan op om de schulden te verminderen of op zijn minst te beperken. Hoe langer je wacht, hoe groter je schulden zullen worden!